Kırılmış bir camla daha çok suç işlemenin ne gibi bir bağlantısı vardır? Bu teoriyi çevre ve suç ilişkisini açıklayan Zimbardo’nun deneylerinden faydalanarak 1982 yılında sosyal bilimci olan James Q. Wilson ve George L. Kelling makale olarak sunmuştur. Bu mevzubahis kırık cam neyin nesiymiş gelin hep birlikte bakalım.
Öncelikle bu teorinin temellerinin atılmasını sağlayan Zimbardo’nun yaptığı testten bahsedelim. Zimbardo, plakasız iki aracı biri zengin biri yoksul olmak üzere iki ayrı mahalleye koymuştur. Yoksul mahallede önce aracın birkaç parçası çalınmış sonra ise araç kullanılmayacak duruma gelmiştir. Zengin insanların bulunduğu mahallede herhangi bir sorun yoktur ama test daha sonlanmamıştır. Zimbardo gidip bir balyozla otomobile vurmaya başlayınca diğer insanlar da ona katılıp araca zarar vermiştir.
Şimdi de teoriyi inceleyelim; New York’ta suç işlemenin zirvede olduğu dönemde Rudy Giuliano belediye başkanlığına seçilir ve sekiz yıl gibi bir sürede bu suç oranı oldukça düşer. Bunu nasıl başardığı sorulunca, yazımıza adını veren teoriyi şu sözlerle açıklar: “Metruk bir bina düşünün. Binanın camlarından biri bile kırılsa ve siz o camı hemen tamir ettirmezseniz, çok kısa sürede oradan geçen herkes bir taş atıp binanın diğer tüm camlarını kırar. Ben ilk cam kırıldığında hemen tamir ettirdim. Bir elektrik direğinin dibine veya bir binanın köşesine birileri bir çöp bıraktığında o çöpü hemen oradan kaldırmazsanız herkes çöpünü oraya bırakır ve çok kısa bir sürede dağlar gibi çöp birikir. Ben ilk atılan çöpü kaldırttım.” Belediye başkanın sözlerinden anlaşılacağı gibi bir yerde en ufak bir düzeninin bozulması insanların orada yasaların geçerli olmadığı düşüncesine kapılmasına neden olabiliyor.
Şimdi kendi iç dünyamızda biraz keşfe çıkalım. Yürüyüşe çıktınız ve elinizde çekirdek kabukları var, etrafta da çöp kutusu yok. Yere doğru gözünüz kaydı ve yerlere çöp atıldığını fark ettiniz. Böyle bir durumda siz elinizdeki kabukları yere mi atardınız yoksa elinizde tutmaya devam mı ederdiniz?
