Bir ortama girdiğinizde sanki diğer tüm insanların size baktığını düşündüğünüz oldu mu ya da dışarda yalnız yemek yerken çevrenizdeki insanların bakışlarını üzerinize çekiyormuş hissine kapıldığınız? Muhtemelen bu iki soruya cevabınız evet olacaktır. Peki bu neden kaynaklanıyor?
Bu, sahne ışığı etkisi (spotlight effect) olarak adlandırılır. Sahne ışığı etkisi, bireylerin normalde olandan daha fazla fark edildiklerine inanma eğiliminde oldukları fenomendir. Örnek olarak; yemekhanede kaşığınızı yere düşürdünüz ve o anki düşünceleriniz birden ‘‘şu an kesin herkes bana bakıyor ne kadar sakar olduğumu düşünüyor’’ gibi bir hal alıyorsa veya çok güzel bir sunum yaptığınızı düşünüp sizi dinleyenlerin ‘‘vay be ne kadar iyi sunum yaptı’’ şeklinde düşünceleri olduğuna inanıyorsanız siz de sahne ışığı etkisine kapılmışsınız. Yukarda sayılan örnekleri tekrar incelersek; bir ortama girdiğimizde bütün herkes bize bakmaz, yalnız yemek yemek çok olağan bir durumdur ve bakışları üzerimize çekmeyiz, yemekhanede kaşığımızı yere düşürsek durumu fark eden birkaç kişi olacaktır onlar da saniyelik olarak bakıp kafalarını geri çevirecekler, iyi bir sunum yaptığınızda herkes sizin o sunumu ne kadar iyi bir şekilde yaptığınızı düşünmez.
Bizi bu yanılgıya düşüren iki sebep vardır. Biri, hayatımızın merkezinde olduğumuz ve yaşantılarımızı birinci gözden gördüğümüz için sanki diğer insanların da hayatlarının merkezinde kendimizin olduğunu düşünebiliyoruz. Diğer bir sebebi ise demirleme etkisidir. Demirleme etkisi, olayın en başında elimizde olan bilgilere bağlı kalmak olarak özetlenebilir. Sahne ışığı etkisinde sahip olduğumuz ahlaki ve toplumsal yargılara o kadar çok bağlıyızdır ki diğer insanlar ne düşünür ne der fikirleri demirleme etkisinde bağlı kaldığımız düşüncelerdir.
