Geçmişte bilim adamı olmayı hayal ettiniz mi hiç? Havalı geliyor mu kulağa? Gerçek şu ki hakkıyla yapıldığı takdirde saygı duyulan, itibarlı bir kariyerdir. Ancak yüksek oranda adanmışlık gerektirir. Örneğin mesai kavramı yoktur. Gece gündüz, hafta içi veya hafta sonu, fırsat bulduğunuz her an çalışmanız beklenir. Çalışmanın sonu yoktur. Çünkü akademik kariyer bir meslek olarak değerlendirmeyi kabul görmez. Bir yaşam stili haline getirmelisiniz. Hayatınızı buna göre şekillendirmeli, mesela eşinizi sizin bu yaşamınıza saygı duyabilecek kişilerden seçmelisiniz.
Akademik Kariyere İlk Adım: Lisansüstü Eğitim
Üniversite bittikten sonra okul hayatınız bitmemiş oluyor. Aslında eğitim süreciniz belki de yeni başlıyor. Hangi üniversitede lisansüstü eğitime devam etmek istiyorsanız, o üniversitenin yüksek lisans ve sonrasında doktora ilanlarını takip etmeniz gerekiyor. Tabi ilan açılınca başvurmanız yeterli değil, önce şartları sağlamalısınız. Nedir peki bu şartlar? En genel anlamda:
1. Üniversite genel not ortalamanızın yüksek olmasını
2.ALES’ten yeterli puanı almanızı
3.Geçerli dil sınavlarından birinden yeterli puanı almanızı isterler.
O yüzden hedef olarak tek bir üniversite yerine başarabileceğiniz birkaç üniversite belirlemenizi ve şansınızı artırmanızı öneririm. Bu arada başlamak bitirmenin yarısı elbet ama kalan yarısını da zamanında tamamlamanız gerek. Yüksek lisansı tamamlamak için 2-3, doktorayı tamamlamanız içinse 4-6 seneniz var, çok da ağırdan almayın. Yüksek lisansı tamamlamak için gerekli dersleri alıp başarılı olmanız ve hazırladığınız yüksek lisans tezinin kabul alması gerekiyor. Yüksek lisansı tamamladıktan sonra alanınızda “uzman” kabul ediliyorsunuz. Doktorayı tamamlamak için de yine gerekli derslerde ve doktora tezinde başarılı olmanız gerekli ancak yeterli değil, tez dönemine geçmeden önce yazılı ve sözlü yeterlik sınavlarından başarıyla geçmeniz gerekiyor. Ancak bu şekilde doktora tezi hazırlamak için “yeterli” kabul ediliyorsunuz ve yeterlik sınavından sonra “doktorant” unvanını alıyorsunuz. Doktorayı tamamladıktan sonra ise alanınızda “doktor” oluyorsunuz.
Araştırma Görevlisi Olmaya Hazır mısınız?
Yüksek lisansa (master) başladıktan sonra üniversitelerin açtığı araştırma görevlileri kadrolarını takip edebilirsiniz. Burada da lisansüstü eğitime benzer şartlar isteniyor. Bunların yanı sıra yüksek lisansa/doktoraya devam ediyor olma ya da mezun olma şartı eklenir genelde. Durumunuza uygun tercih yapmalısınız. Ek olarak bazı üniversiteler başlangıçta yayınlar da bekleyebilir adaylardan. Araştırma görevlisi olduktan sonra asıl işiniz araştırma yapıp bunları raporlamak olacak zaten.
Peki Ama Ne Yayınlayacağız?
- En önemlisi tabii ki yüksek lisans ve doktorayı bitirmeniz için şart olan “Tez”. Yüksek lisansı tezsiz de yapabilirsiniz ama genelde tezlisi kabul görür. Tezsiz yüksek lisansta tez yerine bitirme projesi hazırlarsınız. Ayrıca tezinizden daha sonra makale yazabilirsiniz.
- Akademide en çok önem verilen yayınlardan biridir “Makale”. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler en çok kabul gören ve puan getirendir. Tabii ulusal makaleler de yazabilirsiniz.
- Görece daha kolay olanı “Bildiri”. Yaptığınız araştırmayı sözlü özet ya da poster bildiri olarak hazırlayıp kongrelerde sunabilirsiniz. Yine uluslararası kongreler daha çok tercih edilendir. Ayrıca sunduğunuz bildiriyi daha sonra tam metin halinde yayınlayabilir ya da makale yazabilirsiniz.
- Bir de uzun süreçler ve ekip halinde çalışmayı gerektiren; ancak eğitim, sarf malzemesi, hizmet, teknolojik malzemeler gibi masraflara fon bulabileceğiniz “Projeler” de önemli yayınlar arasında.
- Bunların yanı sıra akademik çevrenizden bir ekip oluşturup birlikte “Akademik Kitaplar” yazabilir ya da yabancı dildeki kitaplardan “Çeviri Kitaplar” yazabilirsiniz. Bu arada makale ve bildirileri de benzer şekilde yalnız yapmak zorunda değilsiniz.
Tek İşimiz Araştırma ve Yayın mı?
En önemli işimiz araştırma ve yayın! Ama bundan başka öğretim üyeliğine giden yolda kendimizi geliştirmek, dersleri planlamada, yürütmede ve sınavlarda öğretim üyelerine yardımcı olmak, bölümün rutin ve ani çıkan işlerini yürütmek, öğrenciler ve öğretim üyeleri arasında koordinasyonu sağlamak diğer görevlerimiz…
Araştırma Görevlisi Oldum. Peki Akademik Merdivenleri Nasıl Tırmanacağım?
Bol bol yayın yapmaya devam ediyorsunuz. Ama bir konuya dikkat ederek. Hangi üniversitede akademik kariyerinize devam etmek istiyorsanız o üniversitenin şartlarını sağlayacak şekilde yayın yapmalısınız. Yoksa hiçbir anlamı yok o çabanızın. Tabii siz şartları sağlarsınız da üniversite kadro açar mı, o kadroya sizi kabul eder mi? Orası karmaşık konular… Bu süreçlerden başarıyla geçip kadro aldıktan sonra yayın yapmanın yanı sıra ders vermeye, öğrencilere akademik danışmanlık ve tez danışmanlığı yapmaya ve asistanları (Arş. Gör.) yetiştirmeye başlayacaksınız. Bu döngüsel bir süreç; önce el alacaksınız, sonra el vereceksiniz. Bu şekilde yine şartlarını sağlamak kaydıyla; sırasıyla “Doktor Öğretim Üyesi”, “Doçent Doktor” ve “Profesör Doktor” unvanlarını alıp o kadrolarda çalışarak devam edeceksiniz.
Akademik Kariyerde Aile Hayatı Olmaz mı? : Çocuk mu Kariyer mi?
Neden olmasın? Hatta iyi seçilmiş ve kurulmuş bir aile sizin o psikolojik zorluklara göğüs germenizi kolaylaştıran, yaşam doyumunuzu artıran, depresyona girmenizi önleyen önemli bir faktör. Eşiniz sizin destekçinizse “Çocuk da yapılır kariyerde.” En önemli kriter iş yaşamı ve aile yaşamı arasında denge sağlayabilmek.
Özetleyecek olursak; bu yol meşakkatli ve adanmışlık gerektiren bir yol. Bu yola çıkmaya kararlıysanız üniversitedeyken hazırlık yapmaya başlamalı, ders notlarınızı yüksek tutmalı, ALES ve dil sınavlarından yüksek puan almalısınız.
Unutulmaması gereken önemli bir nokta; Kariyer=Meslek değildir. Kariyer kişinin mesleğini, aile yaşantısını, eğitimini, ilişkilerini kapsayan bir bütündür.
Başarılı ve en önemlisi mutlu bir kariyere sahip olmanız dileğiyle 🙂
